Maliebaan Breda, Nederland. Ca. 1622

Plattegrond van het kasteel van Breda met directe omgeving, waarvan de particulieren maliebaan ('Palmage') en het speelhuis deel uitmaakten (zie boven de windroos).

De plattegrond zal waarschijnlijk opgemeten zijn vóórdat Spinola begon met zijn belegering. Verandering van en tijdens het beleg zijn met afwijkende kleur aangegeven. Waarschijnlijk is de plattegrond na het beleg door de wegtrekkende troepen meegenomen.De plattegrond bevat talrijke, zéér interessante details: Kasteel, bloemperken in het Valkenberg, de nauwkeurige loop van de wateren, het nieuwe en later weer verdwenen stratenplan op de Gasthuisvelden, boomgaarden enz.In de legenda komen talrijke volkse benamingen van staten voor, wat er op duidt dat Portius de situatie ter plaatse bekeken heeft. Met Sterrebos en maliebaan (Palmage) in Belcrum. De maliebaan is later opgenomen in de Speelhuislaan. De Belcrumwarande was van het Kasteel van Breda direct te bereiken via 3 bruggetjes en een laantje.

Midden in het Twaalfjarig Bestand (1609-1621) wordt ten noorden Breda een jachtslotje gebouwd. Twee jaartallen worden genoemd, 1618 en 1620, en twee stichters, Filips Willem en Maurits van Oranje-Nassau.

Het Speelhuis op de Konijnenberg had een achthoekige vorm en was het middelpunt van een aantal radiale lanen door het Belcrumbos. De toegangsweg liep vanaf vestingwerken van Breda naar het noorden en vervolgens in een knik naar het noordwesten om bij het Speelhuis te eindigen.

De hier getoonde kaart van Portius (uit 1620-1624) laat de stralen in het bos en de toegangslaan zien, maar ook de aanduiding Palmage, de Nederlandse verbastering van het Franse pallemaille of Italiaanse pallamaglio (Pal: Bal. Malie: Malleus. Latijn voor hamer), of te wel maliebaan. Vanaf de knik tot het Speelhuis bedraagt de lengte ook nog eens 750 meter; de lengte voor een maliebaan (als de Maliebaan van Utrecht).

In 1624 wordt het bos gekapt als voorbereiding op het beleg door Spaanse generaal Spinola. Maar Prins Willem II laat het sterrenbos in 1653 weer aanleggen. Gedurende de Oostenrijkse Successieoorlog (1740-1748), in 1747, veroveren de Fransen Staats-Vlaanderen en belegeren ze Bergen op Zoom. Breda bereidt zich voor op een belegering. Willem IV vraagt nog wel om het sparen van de lanen, les bois taillis (hakhout) en les boies de haute fusaie (opgaand hout, 120-200 jr oud), maar alles rondom het Speelhuis gaat opnieuw plat.

Latere vermeldingen geven aan dat het vervallen Speelhuis in 1824 wordt verkocht en afgebroken.

Eigentijdse kaarten laten nog steeds een sterrenbos zien en de huidige Speelhuislaan is wat resteert van de voormalige 'Palmage'.

Vervaardigd door David Portius tussen 1620 en 1624

Literatuur

● Buijs, F., David Portius en zijn kaarten van de vesting Breda in 1625. Jaarboek de Oranjeboom 63 (2010), p. 88 – 109

Breda Stadsarchief (D1216)

Bron: Do Smit

Download

● Oorspronkelijke afbeelding (zie bijlage; jpg, 891 KB)