Aert van der Neer, Winterlandschap met schaatser en colfspelers

Herkomst: 

Schilder: Aert van der Neer (1603 - Gorinchem 1677), 1642

Techniek: Olieverf op paneel

Afmeting: 51,4 x 92,8 cm

Beschrijving:

Dit paneel moet zowel ten tijde van zijn ontstaan als in de daaropvolgende eeuwen bijzonder bewonderd zijn geweest. Als gevolg daarvan zijn er meerdere versies en latere kopieën bewaard gebleven, waarvan het bestaan tot veel verwarring heeft geleid over hun individuele identiteit en herkomst. Er lijken ten minste drie bewaard gebleven voorbeelden van deze compositie te bestaan, toegeschreven aan Aert van der Neer en zijn volgelingen. Ons paneel wordt over het algemeen geïdentificeerd als datgene dat is gepubliceerd door Fredo Bachmann in zijn gezaghebbende catalogue raisonné (F. Bachmann, aldaar; zie ook W. Schulz, aldaar). Bachmann vermeldt dat het is gesigneerd met monogram en gedateerd 1641. Aangezien visuele inspectie de aanwezigheid van deze inscripties niet kon bevestigen, moet men aannemen dat Bachmann werkte op basis van foutieve catalogisering, of dat de signatuur en datering tijdens een schoonmaakbeurt of restauratie zijn verwijderd. Zeer kleine verschillen tussen het huidige schilderij en de zwart-witfoto in Bachmanns catalogus moeten echter in overweging worden genomen. Bepaalde elementen zijn zichtbaar op de foto, maar niet op ons schilderij, waaronder een structuur met een driehoekig dak rechts van de poort in het midden en de gebouwen in de verre achtergrond aan de horizon van het bevroren kanaal, rechts van de grote boom. Een schilderij dat werd verkocht bij Knight, Frank & Rutley, Londen, op 14 april 1964, lot 593, zou hetzelfde kunnen zijn als datgene dat door Bachmann wordt genoemd. Datzelfde schilderij werd mogelijk verkocht bij Christie’s, Londen, op 21 juni 1968, lot 98. Een tweede (of derde) paneel, met afmetingen 51 x 93 cm, werd het laatst geregistreerd als zijnde in een privécollectie in Kiel (W. Schulz, aldaar, nr. 75, als gesigneerd en gedateerd (linksonder) en ‘waarschijnlijk authentiek’). Recentelijk werd een laatste paneel van 51 x 91 cm, eveneens gesigneerd en gedateerd (linksonder), verkocht bij Maigret, Parijs, op 21 juni 2023, lot 122, als een achttiende-eeuws werk in de stijl van Aert van der Neer. Wolfgang Schulz identificeerde in 2002 het huidige paneel als het exemplaar dat door Bachmann werd genoemd, en suggereerde dat het een achttiende-eeuwse kopie was naar het paneel in Kiel, en bracht de herkomst in verband met dat van het exemplaar dat werd verkocht bij Knight, Frank & Rutley. Op basis van alle beschikbare informatie is ons schilderij vrijwel zeker het werk dat in 1964 werd tentoongesteld door Leonard Koetser.

Als we naar het huidige paneel zelf kijken, is de kwaliteit ervan direct zichtbaar. Bepaalde elementen, zoals de grote boom rechts, die stilistisch doet denken aan Roelandt Savery (1576–1639), suggereren dat dit een vroeg werk zou kunnen zijn. Kenmerkend voor Van der Neer is zijn voorkeur voor levendige stafage in zijn schilderijen. De groep met de man en het meisje die stokken dragen met hun hond op de voorgrond, de eenzame vrouw links, en de oude man met wandelstok bij de poort vinden tegenhangers in meerdere schilderijen van Van der Neer, en zouden kunnen corresponderen met tekeningen die zich in het atelier van de kunstenaar bevonden. Ook deelnemers aan het spel ‘colf’ zijn afgebeeld op het bevroren kanaal. Dit spel werd gespeeld door twee of vier personen en met twee of vier ballen, en het doel was om een vaste afstand of doel—bijvoorbeeld een paal—te bereiken met zo min mogelijk slagen. Omdat een glad oppervlak noodzakelijk was, werd colf in Holland voornamelijk ’s winters gespeeld, op het ijs.

Details: