Jan Abrahamsz. van Beerstraten, Wintergezicht op Ouderkerk aan de Amstel. 1659
Wintergezicht op Ouderkerk aan de Amstel, waarschijnlijk in februari 1659 geschilderd door Jan Abrahamsz. van Beerstraten (Amsterdam 1622 - 1666 Amsterdam)
Het is kwart voor drie: de kerkdienst gaat zo beginnen. De dames met hun bijbels gaan snel de toreningang binnen. De wind waait uit het noorden. Er wordt flink geschaatst op de Driemond, het kruispunt van de rivieren Amstel (voorgrond) en Bullewijk (de vaart onder de brug richting Abcoude). De beurtschipper is ingevroren maar het vervoer over het ijs gaat door.
Twee duwsleden met personen worden voortgeduwd door mannen op de schaats. Een alternatieve vervoersmogelijkheid, snel en geen gehobbel. Spelende kinderen op een prikslee op de voorgrond. Er wordt wat sociaal gebabbeld door een heer met bontmuts en een dame met mand onder de arm. En de onvermijdelijke kolfstokken zijn ook aanwezig. Een jongetje staat nog langs de kant: zie ik bekenden? Een heer gaat voor de dienst begint nog even naar de plee bij het water. Onder de brug heeft iemand hoge nood.
Ouderkerk is in de zeventiende eeuw een verkeersknooppunt in het achterland van Amsterdam. Personen en vracht te voet, te paard, met de trekschuit, richting Utrecht of Gouda: alles moet langs Ouderkerk en langs dit stukje Amstel. De schuiten naar Gouda varen van links naar rechts, de schuiten naar Utrecht gaan recht vooruit onder de brug door. En de reizigers te voet of te paard van en naar Utrecht moeten over de brug. Deze is tien jaar eerder (1649) gebouwd als onderdeel van de nieuwe straatweg van Amsterdam naar Utrecht. Daarvoor lag er een kwakel, een voetgangersbrug. Het huis links van de brug, waar in 1659 al een bakkerij in is gevestigd (en nu nog steeds) moet tien jaar daarvoor ook zijn vernieuwd.
Op de plaats van de kerk, de Sint Urbanuskerk, zijn al resten van voorgangers uit de elfde eeuw aangetroffen. Ouderkerk is één van de oudst bewoonde plaatsen in Amstelland en waarschijnlijk ouder dan Amsterdam. De heren van Aemstel, waarvan Gijsbrecht van Aemstel er één was, waren hier de leenheren van de Bisschop van Utrecht.
Achter de bebouwing in het midden van het schilderij ligt nu al 400 jaar de Portugees-Israëlitische Begraafplaats. Misschien hebben de Heren van Aemstel op die plaats een kasteel gehad. In 1659 sprak men nog van het Huis ten Amstel en het Hofland.
Het open knekelhuis, in de hoek naast de toren, zul je nu niet meer aantreffen. Aan de bouw van het verhoogde schip van de kerk kunnen we geen jaartal koppelen. In 1674 stort de torenspits naar beneden en 100 jaar later wordt de kerk afgebroken en vervangen door de huidige Amstelkerk.
Links staat een stenen huis, het Klooster genaamd. Dat was in de zeventiende en achttiende eeuw een bierstekerij, waar ze bier in het groot verkochten. Het scheen een grote kelder te hebben. Er achter is rond 1655 een school gebouwd. Je kan links nog net de schoorsteen zien.
In het Ouderkerk van nu zijn er nog altijd de hoge bomen rond de kerk, de bakkerij links van de brug en de brug zelf. Die heeft het al meer dan 350 jaar volgehouden. Nog steeds is dit het meest bijzondere plekje van Ouderkerk aan de Amstel.
95 x 132,5 cm
Amsterdam Museum
Download- Afbeelding in groter formaat (tif, 18.4 MB; zie bijlage)